Η κοινότητα των συλλεκτών γραμματοσήμων στην Ελλάδα έχει υποστεί σημαντική συρρίκνωση, με τον σκληρό πυρήνα συλλεκτών να μην ξεπερνάει πλέον τους 600, ενώ η ζήτηση για τις εκδόσεις έχει μειωθεί δραματικά. Ελληνική Φιλοτελική Ομοσπονδία αναφέρει επίσης ότι οι συνδρομητές των ετήσιων σειρών έχουν πέσει σε μονοψήφιο ποσοστό όσον αφορά την προηγούμενη δεκαετία.
Πτώση των κυκλοφοριών
Η αγορά των γραμματοσήμων εμφανίζει ξεκάθαρη πτώση στο τιράζ: πρόσφατες σειρές κυκλοφόρησαν σε τιράζ 25.000 σειρών, αντί για τις εκατοντάδες χιλιάδες που ήταν διαδεδομένες στο παρελθόν. Από τη δεκαετία του 1970 ως τις αρχές της δεκαετίας του 1980 τα τιράζ έφταναν συχνά τις 500.000 σειρές, αριθμός που σήμερα μοιάζει απρόσιτος.
Η μείωση αντανακλάται και στον αριθμό των τακτικών αγοραστών: περίπου 3.000 εγγεγραμμένοι συνδρομητές αγοράζουν συστηματικά τις σειρές, όταν το 2000 ο αριθμός ήταν σχεδόν δεκαπλάσιος. Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι κάθε έκδοση φτάνει σε πολύ μικρότερο κοινό, επηρεάζοντας την παραγωγή και την προβολή του αντικειμένου.
Έλλειψη νέων γενεών
Η αποσύνδεση των νεότερων από το ταχυδρομείο είναι εμφανής σε αστικές εικόνες, όπως στο σταθμό του μετρό στο Μοναστηράκι, όπου μια έφηβη περπατάει ανάμεσα σε εκθέματα τα οποία δεν αναγνωρίζει. Η συνθήκη αυτή επιβεβαιώνει την παρατήρηση του Χρήστου Γκίκα για την ηλικιακή σύνθεση του χώρου.
Οι εκπρόσωποι του χώρου σημειώνουν ότι οι νέοι δεν στέλνουν πλέον επιστολές και δεν έρχονται σε επαφή με το γραμματόσημο, ενώ παράλληλα ο φιλοτελισμός παραμένει ένα ακριβό χόμπι για όσους επιμένουν. Όπως αναφέρει η «Κ», αυτή η δημογραφική μεταβολή αποτελεί κρίσιμο πρόβλημα για τη βιωσιμότητα των συλλογών.
Σύμβολα και ιστορικό νόημα
Το γραμματόσημο λειτουργεί πέρα από το χρηστικό του ρόλο ως αφηγηματικό στοιχείο της εθνικής εικόνας: συχνά απεικονίζει αρχαιότητες ή φυσικά τοπία, και έτσι γίνεται το λογότυπο της χώρας προς το εξωτερικό. Η επιλογή θεμάτων αποτυπώνει τον τρόπο με τον οποίο μια κοινωνία επιλέγει να αυτοπαρουσιαστεί.
Στην ιστορική διάσταση υπάρχουν και πιο συγκεκριμένα στοιχεία, όπως οι επισημάνσεις «Ελληνική Διοίκηση» που χρησιμοποιήθηκαν κατά περιόδους επέκτασης της επικράτειας. Ο καθηγητής Κωνσταντίνος Τσιτσελίκης γράφει ότι «Το γραμματόσημο και κατ’ επέκταση η ταχυδρομική σφραγίδα αποτελούν ένδειξη και μέσο άσκησης εξουσίας», μια παρατήρηση που συνδέει τα αντικείμενα με πολιτικές ιστορικές διεργασίες.
Προσπάθειες εξωστρέφειας
Εκπρόσωποι του φιλοτελισμού δηλώνουν ότι απαιτούνται στοχευμένες κινήσεις για να καταστεί το χόμπι προσιτό σε ευρύτερο κοινό, με συνεργασίες σε μουσεία και πολιτιστικούς φορείς. Ήδη έχουν αρχίσει επαφές και προγραμματίζονται εκθέσεις εκτός του στενού φιλοτελικού πλαισίου.
Μια τέτοια πρωτοβουλία θα είναι η έκθεση με τίτλο Δύσκολα Χρόνια στο Ναυτικό Μουσείο Κρήτης, που προγραμματίζεται για τον επόμενο χρόνο και θα παρουσιάσει γραμματόσημα της περιόδου του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ναυτικό Μουσείο Κρήτης αναμένεται να προσεγγίσει ευρύτερο κοινό μέσα από τέτοιες συνεργασίες.
Παρά τις επιφυλάξεις, υπαρκτοί φορείς και μεμονωμένοι συλλέκτες αναζητούν τρόπους να ανανεώσουν το ενδιαφέρον, ενώ η εμπειρία δείχνει ότι οι φιλοτελικές εκθέσεις θα πρέπει να απευθύνονται σε γενικό κοινό και όχι αποκλειστικά σε ειδικούς για να έχουν μέλλον.
