Το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους, με την πρόσφατη Γνωμοδότηση 39/2025, ανατρέπει την πρακτική του e-ΕΦΚΑ για την απαλλαγή οφειλών υπερχρεωμένων φυσικών προσώπων. Πλέον, ο e-ΕΦΚΑ δεν μπορεί να απαιτεί δικαστική απόφαση πιστοποίησης, καθώς η απαλλαγή επέρχεται αυτοδικαίως με την ολοκλήρωση της δικαστικής ρύθμισης.
Αυτή η εξέλιξη απλοποιεί σημαντικά τις διαδικασίες για χιλιάδες οφειλέτες και ενισχύει την ασφάλεια δικαίου.
Η Σημαντική Γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους
Το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους (ΝΣΚ), μέσω της Γνωμοδότησης 39/2025, έδωσε σαφείς κατευθύνσεις στον e-ΕΦΚΑ σχετικά με τον τρόπο διαχείρισης των διαδικασιών απαλλαγής οφειλετών που έχουν ενταχθεί στον νόμο 3869/2010 για τα υπερχρεωμένα φυσικά πρόσωπα.
Η γνωμοδότηση αυτή, που εκδόθηκε από το ΣΤ΄ Τμήμα του ΝΣΚ, απαντά σε κρίσιμα ερωτήματα του Ταμείου, διευκρινίζοντας πότε μια δικαστική απόφαση καθίσταται αμετάκλητη και εάν η πιστοποίηση απαλλαγής είναι υποχρεωτική.
Ιστορικά, η Ελλάδα έχει αντιμετωπίσει σημαντικές προκλήσεις με την υπερχρέωση νοικοκυριών και επιχειρήσεων, καθιστώντας τον νόμο 3869/2010 ένα κρίσιμο εργαλείο για την οικονομική επανεκκίνηση. Η συνεχής ανάγκη για νομικές διευκρινίσεις σε θέματα όπως η διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων και των οφειλών προς το Δημόσιο και τα ασφαλιστικά ταμεία υπογραμμίζει την πολυπλοκότητα του πλαισίου.
Η παρούσα γνωμοδότηση έρχεται να γεφυρώσει κενά και να προσφέρει ασφάλεια δικαίου σε μια περίοδο που οι πολίτες αναζητούν σταθερότητα.
Οι Βασικές Διευκρινίσεις για την Απαλλαγή Οφειλών
Σύμφωνα με τη γνωμοδότηση, η απόφαση που πιστοποιεί την απαλλαγή του οφειλέτη από τα υπόλοιπα χρεών του γίνεται αμετάκλητη μόνο όταν δεν μπορεί πλέον να προσβληθεί με αναίρεση, είτε λόγω απόρριψης της προσφυγής είτε λόγω παρέλευσης της σχετικής προθεσμίας.
Το ΝΣΚ διευκρινίζει επίσης ότι η έκδοση απόφασης πιστοποίησης της απαλλαγής είναι προαιρετική για τον οφειλέτη, καθώς η απαλλαγή επέρχεται αυτοδικαίως όταν ολοκληρωθεί η εκτέλεση των όρων της δικαστικής ρύθμισης. Η δυνατότητα προσφυγής στο δικαστήριο έχει, κατά το ΝΣΚ, αναγνωριστικό χαρακτήρα και λειτουργεί για λόγους ασφάλειας δικαίου.
Ωστόσο, το πλέον κρίσιμο ζήτημα αφορά το αν ο e-ΕΦΚΑ μπορεί να απαιτεί από τους οφειλέτες να ζητούν την έκδοση τέτοιας απόφασης. Το Τμήμα έκρινε κατά πλειοψηφία ότι κάτι τέτοιο δεν επιτρέπεται. Η πλειοψηφία θεώρησε ότι ο νόμος προβλέπει ρητά μόνο στον ίδιο τον οφειλέτη τη δυνατότητα να κινήσει τη διαδικασία πιστοποίησης, ενώ η αναγνώριση αντίστοιχου δικαιώματος στους πιστωτές θα ανέτρεπε τον προαιρετικό χαρακτήρα που έχει θεσπίσει ο νομοθέτης.
Προτεινόμενο Διευκρίνιση της ΑΑΔΕ σχετικά με τη φορολογική μεταχείριση των κερδών προηγούμενων χρήσεων
Αντιθέτως, η μειοψηφία υποστήριξε ότι, για λόγους ασφάλειας και πληρότητας της διοικητικής κρίσης, ο e-ΕΦΚΑ θα έπρεπε να δύναται να ζητά την προσκόμιση δικαστικής πιστοποίησης.
Πώς Επηρεάζεται η Καθημερινότητα των Οφειλετών και του e-ΕΦΚΑ
Για να κατανοήσουμε τις πρακτικές επιπτώσεις, ας δούμε ένα παράδειγμα: Ένας επαγγελματίας που είχε ενταχθεί το 2019 στον νόμο 3869/2010 και ολοκλήρωσε το 2023 τις τριετείς μηνιαίες καταβολές που όριζε η απόφαση του Ειρηνοδικείου. Ο ασφαλισμένος απευθύνθηκε στον e-ΕΦΚΑ ζητώντας την έκδοση ασφαλιστικής ενημερότητας, επικαλούμενος την αυτοδίκαιη απαλλαγή.
Η υπηρεσία, ακολουθώντας προγενέστερη πρακτική, ζήτησε δικαστική απόφαση πιστοποίησης. Με βάση τη νέα γνωμοδότηση του ΝΣΚ, η απαίτηση αυτή δεν είναι πλέον νόμιμη. Ο φορέας ασφάλισης οφείλει να ελέγξει μόνο αν ο οφειλέτης έχει πράγματι συμμορφωθεί με τη δικαστική ρύθμιση και να διαπιστώσει ότι έχουν καταβληθεί όλες οι προβλεπόμενες δόσεις.
Η παρατήρησή μας από παρόμοιες περιπτώσεις, όπως και με τον εξωδικαστικό μηχανισμό, είναι ότι η γραφειοκρατία συχνά αποτελεί τροχοπέδη στην εφαρμογή των νόμων. Τέτοιες διευκρινίσεις είναι ζωτικής σημασίας για την αποσυμφόρηση των διοικητικών υπηρεσιών και την ταχύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών.
Η αλλαγή αυτή αναμένεται να μειώσει τον φόρτο εργασίας τόσο για τον e-ΕΦΚΑ όσο και για τους οφειλέτες, οι οποίοι δεν θα χρειάζεται να επιβαρύνονται με επιπλέον δικαστικές διαδικασίες για κάτι που ο νόμος προβλέπει ως αυτοδίκαιο.
Το Μέλλον των Ρυθμίσεων και οι Προκλήσεις για τους Φορείς
Η γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς την απλοποίηση των διαδικασιών απαλλαγής οφειλών και την ενίσχυση της ασφάλειας δικαίου. Ο e-ΕΦΚΑ καλείται πλέον να προσαρμόσει τις εσωτερικές του πρακτικές, διασφαλίζοντας ότι οι οφειλέτες που έχουν ολοκληρώσει τις δικαστικές τους ρυθμίσεις θα τυγχάνουν άμεσης και απρόσκοπτης απαλλαγής από τα υπόλοιπα χρέη τους.
Η εκτίμησή μας είναι ότι τέτοιες πρωτοβουλίες συμβάλλουν στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των πολιτών προς τους θεσμούς και στην αποτελεσματικότερη λειτουργία του κρατικού μηχανισμού, μειώνοντας τις περιττές καθυστερήσεις.
