Σημαντικές ρυθμίσεις στο κληρονομικό δίκαιο και τις διαθήκες φέρνει νέο σχέδιο νόμου του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, καθώς και το τελικό κείμενο του Υπουργείου Δικαιοσύνης. Οι αλλαγές περιλαμβάνουν αυστηροποίηση των διαδικασιών αναγνώρισης ιδιόγραφων διαθηκών, νέες αρμοδιότητες δικαστηρίων για περιουσίες υπέρ του Δημοσίου και ριζική αναθεώρηση της νόμιμης μοίρας και των κληρονομικών συμβάσεων.
Οι προωθούμενες αλλαγές στο κληρονομικό δίκαιο αποτελούν την πιο εκτεταμένη αναθεώρηση των κανόνων των τελευταίων οκτώ δεκαετιών, με στόχο τον εκσυγχρονισμό ενός παρωχημένου πλαισίου. Η πρωτοβουλία αυτή έρχεται να αντιμετωπίσει την απαξίωση της περιουσίας που συχνά προκαλείται από τις χρονοβόρες διαδικασίες μεταβίβασης, καθώς και το αυξανόμενο κύμα των αποποιήσεων κληρονομίας που καταγράφεται τα τελευταία χρόνια.
Αυστηροποίηση ιδιόγραφων διαθηκών και αρμοδιότητες
Στο πεδίο των ιδιόγραφων διαθηκών, αυστηροποιούνται σημαντικά οι διαδικασίες αναγνώρισης γνησιότητας. Πλέον, θα απαιτείται υποχρεωτικός έλεγχος από συμβολαιογράφο, μάρτυρες και πραγματογνωμοσύνες, με σκοπό τον περιορισμό της κυκλοφορίας πλαστών εγγράφων.
Παράλληλα, το νέο σχέδιο νόμου του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, που βρίσκεται σε δημόσια διαβούλευση, φέρνει σημαντικές αλλαγές στο άρθρο 825 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας.
Κάθε αμφισβήτηση που αφορά στον τρόπο εκκαθάρισης, διαχείρισης ή εκτέλεσης περιουσίας διατιθέμενης προς το Δημόσιο ή κοινωφελείς σκοπούς, θα υπάγεται πλέον στην αποκλειστική αρμοδιότητα του Εφετείου Αθηνών. Για περιουσίες αξίας έως 50.000 ευρώ, αρμόδιο καθίσταται το Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών.
Οι ρυθμίσεις αυτές αποσκοπούν στην επιτάχυνση και διαφάνεια των διαδικασιών.
Νέο κληρονομικό δίκαιο: Κληρονομικές συμβάσεις και νόμιμη μοίρα
Το τελικό κείμενο του νέου κληρονομικού δικαίου, που ολοκληρώθηκε στο Υπουργείο Δικαιοσύνης και αναμένεται να τεθεί σε διαβούλευση, εισάγει για πρώτη φορά τις κληρονομικές συμβάσεις. Μέσω αυτών, ο διαθέτης θα μπορεί εν ζωή να συνάπτει συμφωνίες με τους κληρονόμους του για τη διανομή της περιουσίας, χωρίς να δεσμεύεται από τη νόμιμη μοίρα.
Αυτή η δυνατότητα αναμένεται να προσφέρει ευελιξία και να επιτρέψει συγκροτημένο προγραμματισμό, διασφαλίζοντας τη συνέχιση επιχειρήσεων και τη διατήρηση βιώσιμων περιουσιακών στοιχείων. Το νομοσχέδιο εισάγει επίσης ρητές χρονικές προθεσμίες για διαθήκες και αναγνώριση συντρόφων.
Μια βαθιά τομή αποτελεί η αλλαγή στο καθεστώς της νόμιμης μοίρας, καθώς καταργείται στην πράξη η εξ αδιαιρέτου συγκυριότητα που οδηγούσε εκατοντάδες χιλιάδες ακίνητα σε αδράνεια. Με τη νέα ρύθμιση, το ακίνητο περιέρχεται σε έναν κληρονόμο, ενώ οι υπόλοιποι αποζημιώνονται, αποφεύγοντας τον κατακερματισμό και διευκολύνοντας την αξιοποίηση των περιουσιακών στοιχείων.
Ευελιξία και προστασία περιουσίας
Παράλληλα, αλλάζουν και οι μερίδες συζύγων και παιδιών: ο επιζών σύζυγος θα λαμβάνει πλέον το 33% της κληρονομίας όταν υπάρχει ένα παιδί, αντί για το σημερινό 25%. Στις περιπτώσεις δύο ή περισσότερων παιδιών, το ισχύον καθεστώς παραμένει. Ιδιαίτερη μέριμνα θεσπίζεται και για τους συντρόφους που συζούν χωρίς γάμο ή σύμφωνο συμβίωσης, καθώς θα μπορούν να παραμένουν για τουλάχιστον τρία χρόνια στην κοινή κατοικία και, ελλείψει συγγενών, να καθίστανται μοναδικοί κληρονόμοι.
Μεταξύ των καινοτομιών περιλαμβάνεται και η δυνατότητα ασφαλούς πώλησης κατοικίας από ηλικιωμένους με διατήρηση δικαιώματος παραμονής μέχρι το τέλος της ζωής τους, μια πρακτική που εφαρμόζεται ήδη σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και προσφέρει οικονομική ασφάλεια στους ηλικιωμένους.
Νομικοί κύκλοι επισημαίνουν ότι οι νέες ρυθμίσεις θα συμβάλουν στην αποσυμφόρηση των δικαστηρίων και στην ταχύτερη διευθέτηση των κληρονομικών υποθέσεων, ενισχύοντας την ασφάλεια δικαίου.
Περιορισμός αποποιήσεων και ευθύνης χρεών
Ταυτόχρονα, οι νέες διατάξεις στοχεύουν στον περιορισμό των αποποιήσεων κληρονομίας. Πλέον, ο κληρονόμος θα ευθύνεται για τα χρέη του θανόντος μόνο μέχρι την αξία της κληρονομίας και όχι με την προσωπική του περιουσία. Αυτή η σημαντική αλλαγή προστατεύει τους κληρονόμους από υπέρμετρες οικονομικές επιβαρύνσεις, με τους πιστωτές να ικανοποιούνται αποκλειστικά μέσω διαδικασιών εκκαθάρισης.
Προβλέπεται επίσης η δυνατότητα παραίτησης από μέρος της κληρονομίας, όταν ο κληρονόμος δεν επιθυμεί να αποκτήσει περιουσία που δεν μπορεί να αξιοποιήσει.
Οι αναλυτές εκτιμούν ότι το νέο πλαίσιο θα δημιουργήσει ένα πιο δίκαιο και λειτουργικό σύστημα, το οποίο θα ενθαρρύνει την αποδοχή των κληρονομιών και θα διευκολύνει την αξιοποίηση των περιουσιακών στοιχείων, συμβάλλοντας στην οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική σταθερότητα.
Η επόμενη μέρα για κληρονόμους και περιουσίες
Οι επερχόμενες αλλαγές στο κληρονομικό δίκαιο αναμένεται να επηρεάσουν σημαντικά τόσο τους πολίτες όσο και την αγορά ακινήτων, προσφέροντας περισσότερη ευελιξία και ασφάλεια στις διαχειρίσεις περιουσιών. Η διαβούλευση και η ψήφιση των νομοσχεδίων θα αποτελέσουν κρίσιμα βήματα για την εφαρμογή ενός σύγχρονου και αποτελεσματικού πλαισίου που θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες της εποχής.
