Η Ελλάδα εκδήλωσε επίσημα το ενδιαφέρον της να συμμετάσχει σε συζητήσεις για τη δημιουργία κέντρων επιστροφής μεταναστών στην Αφρική, ακολουθώντας το παράδειγμα άλλων χωρών της ΕΕ. Αυτή η πρωτοβουλία, την οποία ο Υπουργός Μετανάστευσης Θάνος Πλεύρης συζήτησε με τη Γερμανία την Τετάρτη 19 Νοεμβρίου 2025, στοχεύει στην απέλαση απορριφθέντων αιτούντων άσυλο και στην αποτροπή νέων ροών.
Η πρωτοβουλία της Ελλάδας για τη δημιουργία κέντρων επιστροφής μεταναστών στην Αφρική έρχεται σε συνέχεια της μακράς ιστορίας της χώρας ως πύλη εισόδου στην Ευρώπη για πρόσφυγες και μετανάστες, με την κορύφωση της κρίσης το 2015-2016. Παρά την ύφεση των γενικών ροών τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται απότομη αύξηση αφίξεων από τη Βόρεια Αφρική στα νησιά της Κρήτης και της Γαύδου, το νοτιότερο άκρο της Ευρώπης.
Η Πρόταση για Κέντρα Επιστροφής στην Αφρική
Ο Υπουργός Μετανάστευσης Θάνος Πλεύρης δήλωσε στην ΕΡΤ την Τετάρτη, 19 Νοεμβρίου 2025, ότι συζήτησε με τη Γερμανία το ζήτημα της δημιουργίας «κέντρων επιστροφής μεταναστών» στην Αφρική. Η Αθήνα έχει εκφράσει επίσημα το ενδιαφέρον της για αυτή την πρωτοβουλία, η οποία αποσκοπεί στην υποδοχή παράνομων μεταναστών που τα κράτη μέλη της ΕΕ δεν μπορούν να απελάσουν άμεσα.
Υπάρχει ήδη συζήτηση με ορισμένες ασφαλείς αφρικανικές χώρες για την υλοποίηση αυτών των κέντρων επιστροφής μεταναστών.
Διεθνή Παραδείγματα και ο Αποτρεπτικός Παράγοντας
Η ιδέα των κέντρων εκτός Ευρώπης δεν είναι νέα. Οι Κάτω Χώρες και η Ουγκάντα έχουν ήδη συμφωνήσει να συνεργαστούν για την απέλαση μεταναστών και την επιστροφή απορριφθέντων αιτούντων άσυλο μέσω της Ουγκάντας ως σημείου διέλευσης, αν και αυτό το σχέδιο αφορά μόνο άτομα από γειτονικές χώρες.
Ο κ. Πλεύρης υπογράμμισε τον αποτρεπτικό παράγοντα αυτών των κέντρων, δηλώνοντας χαρακτηριστικά: «Εάν αυτά τα κέντρα βρίσκονται εκτός Ευρώπης, θα αποτελούσαν απόλυτα αποτρεπτικό μέσο, γιατί φανταστείτε να στέλνετε έναν Αιγύπτιο που επιβιβάζεται για την Ευρώπη στην Ουγκάντα».
Προτεινόμενο Βρετανία και Κόσοβο σε διάλογο για συμφωνία επιστροφής μεταναστών
Η Ουγκάντα έχει επίσης συνάψει συμφωνία με τις ΗΠΑ για την υποδοχή υπηκόων τρίτων χωρών που ενδέχεται να μην λάβουν άσυλο στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτές οι κινήσεις επηρεάζουν την ευρύτερη πολιτική ασύλου σε διεθνές επίπεδο.
Η Σκληρή Στάση της Ελλάδας και οι Αντιδράσεις
Υπό την κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη, η Ελλάδα έχει υιοθετήσει μια σκληρότερη στάση απέναντι στους μετανάστες. Έχει επεκταθεί ο φράχτης στα βόρεια χερσαία σύνορα με την Τουρκία και έχουν ενισχυθεί οι θαλάσσιες περιπολίες από το 2019. Για να ανακόψει τις ροές προς την Κρήτη και τη Γαύδο, η Ελλάδα ανέστειλε την επεξεργασία αιτημάτων ασύλου για άτομα που έφταναν δια θαλάσσης από τη Βόρεια Αφρική από τον Ιούλιο έως τον Οκτώβριο του 2025, παρά τις διαμαρτυρίες οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η συζήτηση για τα κέντρα επιστροφής εκτός Ευρώπης αντικατοπτρίζει μια ευρύτερη τάση εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την εξεύρεση αποδοτικών λύσεων στο μεταναστευτικό ζήτημα. Πολιτικοί αναλυτές επισημαίνουν ότι, ενώ η αποτροπή παράτυπων ροών αποτελεί βασική προτεραιότητα, η εφαρμογή τέτοιων μέτρων εγείρει σημαντικά νομικά και ηθικά ερωτήματα, ιδίως όσον αφορά την τήρηση των διεθνών συνθηκών για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Οι Αντιδράσεις και τα Επόμενα Βήματα
Ενώ οι Γερμανοί αξιωματούχοι δεν ήταν άμεσα διαθέσιμοι για σχολιασμό σχετικά με τις δηλώσεις του κ. Πλεύρη, η συζήτηση για τα κέντρα επιστροφής αναμένεται να ενταθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η Ελλάδα, ως χώρα που έχει βιώσει έντονα τις μεταναστευτικές πιέσεις, επιδιώκει την ενεργό συμμετοχή της στη διαμόρφωση μιας κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής που θα αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τις προκλήσεις των μεταναστευτικών ροών, με έμφαση στην αποτροπή και τις επαναπροωθήσεις.
