Η ακρίβεια και η φτώχεια θα κρίνουν τις επόμενες εκλογές

Η επίμονη ακρίβεια και η διευρυμένη φτώχεια έχουν εδραιωθεί ως τα κορυφαία προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας, επηρεάζοντας καθοριστικά την εκλογική συμπεριφορά, όπως επισημαίνει ο πολιτικός επιστήμονας Άγγελος Σεριάτος. Πρόσφατες δημοσκοπήσεις και έρευνες του 2024 αναδεικνύουν την έντονη δυσαρέσκεια των πολιτών, με το μεγαλύτερο ποσοστό να θεωρεί την οικονομική κατάσταση ως μείζον ζήτημα.

Αυτή η εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια μιας μακροχρόνιας οικονομικής πίεσης στα νοικοκυριά, η οποία, όπως φαίνεται, έχει πλέον παγιωθεί στη συνείδηση των πολιτών ως μόνιμο πρόβλημα. Η ανάλυση των δεδομένων καταδεικνύει ότι η οικονομική κατάσταση δεν είναι απλώς μια συγκυριακή δυσκολία, αλλά ένα δομικό ζήτημα που διαμορφώνει την καθημερινότητα και τις πολιτικές επιλογές των Ελλήνων.

Η ακρίβεια ως μόνιμο πρόβλημα: Τα ευρήματα των δημοσκοπήσεων

Οι πρόσφατες δημοσκοπήσεις επιβεβαιώνουν την κεντρική σημασία της ακρίβειας στην ελληνική κοινωνία. Σύμφωνα με τη Metron Analysis, το 49% των ερωτηθέντων θεωρεί την ακρίβεια ως κορυφαίο πρόβλημα, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό της MRB ανέρχεται στο 55,9%. Η δημοσκόπηση της Pulse καταγράφει ένα συντριπτικό 87% των ερωτηθέντων που θεωρούν την ακρίβεια μείζον ζήτημα, ενώ στις έρευνες της Prorata, 8 στους 10 αξιολογούν την ακρίβεια ως ένα από τα δύο σημαντικότερα προβλήματά τους. Τα στοιχεία αυτά υπογραμμίζουν την καθολική ανησυχία των πολιτών για το κόστος διαβίωσης, το οποίο έχει γίνει αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς τους, όπως αναφέρει ο πολιτικός επιστήμονας Άγγελος Σεριάτος.

Η έκταση της φτώχειας και οι εργαζόμενοι σε κίνδυνο

Πέρα από την ακρίβεια, η φτώχεια αποτελεί ένα εξίσου σοβαρό πρόβλημα. Σύμφωνα με τη Eurostat, το 66,8% των Ελλήνων δηλώνουν ότι αισθάνονται φτωχοί. Το 2024, το 26,9% του πληθυσμού της Ελλάδας διέτρεχε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, ποσοστό που αυξήθηκε κατά 0,8% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, παρά τους θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Το όριο της φτώχειας, σύμφωνα με τους κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ορίζεται στα 6.510€ ανά έτος για ένα μονοπρόσωπο νοικοκυριό και στα 13.671€ για ένα νοικοκυριό με δύο ενήλικες και δύο εξαρτώμενα παιδιά κάτω των 14 ετών. Αυτά τα όρια, όπως τονίζεται, αντιπροσωπεύουν στην πραγματικότητα το όριο της εξαθλίωσης.

Είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό ότι ο κίνδυνος φτώχειας στην Ελλάδα δεν αφορά μόνο τους ανέργους, αλλά και τους εργαζόμενους. Το 10,7% των εργαζόμενων στη χώρα μας αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας, κατατάσσοντας την Ελλάδα στην πέμπτη θέση στην Ευρώπη σε αυτή την κατηγορία. Η εκτεταμένη αδήλωτη και ανασφάλιστη εργασία, καθώς και η υπερεργασία, αν και ενδεχομένως βελτιώνουν την πραγματική εικόνα των εισοδημάτων, δημιουργούν παράλληλα προβλήματα απουσίας κοινωνικής προστασίας, μειωμένης σύνταξης και περιορισμένου ελεύθερου χρόνου.

Οι διευρυμένες ανισότητες και η αναδιανομή του πλούτου

Εκτός από την εκτεταμένη φτώχεια, οι κοινωνικές ανισότητες στην Ελλάδα είναι επίσης διευρυμένες. Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, το 2024 το εισόδημα του πλουσιότερου 20% της ελληνικής κοινωνίας ήταν περίπου 5,27 φορές μεγαλύτερο από εκείνο του φτωχότερου 20%. Το πιο πλούσιο 25% του πληθυσμού αντιστοιχεί στο 45,6% του συνολικού εθνικού εισοδήματος, ενώ το φτωχότερο 25% κατέχει μόλις το 10,3%. Η ψαλίδα της ανισότητας στην Ελλάδα είναι μεγαλύτερη από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Ο Κώστας Καλλίτσης, σε άρθρο του στην Καθημερινή, επισημαίνει ότι οι «νεόπτωχοι» αποτελούν έκφανση μιας πρωτοφανούς αναδιανομής σε βάρος της μισθωτής εργασίας και υπέρ των κερδών. Συγκεκριμένα, μεταξύ 2019 και 2024, η διαφορά μεταξύ εισοδημάτων από κέρδη και από εργασία διευρύνθηκε κατά 69,5%, φτάνοντας τα 36,1 δισ. ευρώ το 2024 από 21,3 δισ. ευρώ το 2019. Αυτή η σημαντική αύξηση των κερδών σε βάρος των μισθών επιβεβαιώνει την τάση επιδείνωσης της θέσης των εργαζομένων.

Πώς επηρεάζεται η εκλογική συμπεριφορά

Ο πολιτικός επιστήμονας και επιστημονικός διευθυντής της Prorata, Άγγελος Σεριάτος, τονίζει ότι η ακρίβεια παραμένει σταθερά το Νο1 πρόβλημα για τους πολίτες τα τελευταία χρόνια. Αυτή η επιμονή του προβλήματος επηρεάζει την εκλογική συμπεριφορά με διπλό τρόπο. Αφενός, εμπεδώνεται η αίσθηση ότι η ακρίβεια είναι ένα μόνιμο πρόβλημα που δεν μπορεί να λυθεί ούτε από την κυβέρνηση ούτε από την αντιπολίτευση, καθιστώντας την μέρος της κανονικότητας. Αφετέρου, η ακρίβεια τροφοδοτεί τη δυσαρέσκεια απέναντι στην κυβέρνηση. Η πεποίθηση ότι το πρόβλημα είναι άλυτο δεν σημαίνει ότι οι πολίτες δεν θα στείλουν μήνυμα στις κάλπες, τόσο στην κυβέρνηση όσο και στην αντιπολίτευση.

Νομικοί κύκλοι επισημαίνουν ότι η κοινωνική οργή που προκαλείται από την οικονομική δυσπραγία μπορεί να οδηγήσει σε απρόβλεπτες πολιτικές εξελίξεις, καθώς οι πολίτες αναζητούν διεξόδους στην κάλπη, ακόμη και αν δεν βλέπουν άμεσες λύσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε πρόσφατη έρευνα της Prorata, το 58% των ερωτηθέντων δηλώνει ότι δεν φοβάται καθόλου το ενδεχόμενο να μη σχηματιστεί κυβέρνηση στις επόμενες εκλογές, γεγονός που υποδηλώνει μια βαθιά απογοήτευση από το πολιτικό σύστημα.

Η επόμενη μέρα των εκλογών

Είναι σαφές ότι η ακρίβεια και η φτώχεια θα αποτελέσουν τους καθοριστικούς παράγοντες για το αποτέλεσμα των επόμενων εκλογών στην Ελλάδα. Ωστόσο, ο τρόπος με τον οποίο θα εκδηλωθεί αυτή η επίδραση παραμένει δύσκολο να προβλεφθεί. Η δυσαρέσκεια των πολιτών είναι δεδομένη, αλλά η μετατροπή της σε συγκεκριμένη εκλογική συμπεριφορά μπορεί να πάρει απρόσμενες διαστάσεις, οδηγώντας σε πολιτικές ανατροπές ή σε ένα μήνυμα διαμαρτυρίας που θα αφήσει το πολιτικό σκηνικό σε αβεβαιότητα.