Η φετινή έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Εκπαίδευση και την Κατάρτιση αποκαλύπτει μια ανησυχητική εικόνα για την Ελλάδα, η οποία κατατάσσεται σταθερά κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο σε κρίσιμους δείκτες. Μόλις το 9,6% των φοιτητών ολοκληρώνει τις σπουδές του στον προβλεπόμενο χρόνο, ενώ σχεδόν ένας στους δύο μαθητές αποτυγχάνει να αποκτήσει βασικές δεξιότητες στα μαθηματικά.
Αυτή η εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια χρόνιων παθογενειών που ταλανίζουν το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, παρά τις προσπάθειες και τις επενδύσεις που έχουν γίνει, ιδίως μέσω της χρηματοδότησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η έκθεση υπογραμμίζει την ανάγκη για στοχευμένες παρεμβάσεις που θα αντιμετωπίσουν τις δομικές αδυναμίες και θα ενισχύσουν την ποιότητα της μάθησης σε όλα τα επίπεδα.
Οι ανησυχητικοί δείκτες στις βασικές δεξιότητες
Η απόκτηση βασικών δεξιοτήτων παραμένει μια μεγάλη πρόκληση για την Ελλάδα, με τις επιδόσεις να είναι αποκαρδιωτικές, ειδικά στα μαθηματικά. Σύμφωνα με τη φετινή έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σχεδόν ένας στους δύο μαθητές δεν επιτυγχάνει το ελάχιστο επίπεδο επάρκειας σε αυτό το μάθημα.
Συγκεκριμένα, το 47% των μαθητών αποτυγχάνει στα μαθηματικά, το 30% στην ανάγνωση και το 28% στις φυσικές επιστήμες, ποσοστά που είναι σημαντικά υψηλότερα από τους ευρωπαϊκούς μέσους όρους των 29,5%, 26,5% και 24,4% αντιστοίχως, βάσει των δεδομένων του προγράμματος PISA του ΟΟΣΑ.
Εξίσου ανησυχητικά είναι και τα ποσοστά αριστείας. Μόλις το 2% των μαθητών επιδεικνύει αριστεία στα μαθηματικά (έναντι 9% στην Ε.Ε.), το 2% στην κατανόηση κειμένου (έναντι 6,5% στην Ε.Ε.) και το 1,5% στις φυσικές επιστήμες (έναντι 6,9% στην Ε.Ε.). Η υποεπίδοση στα μαθηματικά έχει αυξηθεί για όλες τις κοινωνικές ομάδες σε σχέση με το 2018, υποδηλώνοντας ένα γενικευμένο πρόβλημα που απαιτεί άμεσες λύσεις και συστηματική υποστήριξη.
Η πρόκληση της ολοκλήρωσης σπουδών και το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο
Η Ελλάδα κατέχει τη χειρότερη επίδοση σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση στον δείκτη ολοκλήρωσης σπουδών στον προβλεπόμενο χρόνο. Μόνο το 9,6% των φοιτητών ολοκληρώνει τις σπουδές του εντός του καθορισμένου χρονικού πλαισίου, σε σύγκριση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο του 23,8%.
Αυτό το φαινόμενο, που χαρακτηρίζεται ως σύνθετο και μακροχρόνιο, οφείλεται σε πολλούς παράγοντες, όπως η ανεπαρκής προετοιμασία σε σχολικό επίπεδο, η απουσία συνεκτικού επαγγελματικού προσανατολισμού και η υποστελέχωση των πανεπιστημίων.
Επιπλέον, το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο επηρεάζει τις μαθησιακές επιδόσεις στην Ελλάδα πολύ εντονότερα από ό,τι στην υπόλοιπη Ευρώπη. Μόνο το 7,1% των μαθητών από μη προνομιούχα περιβάλλοντα επιτυγχάνει υψηλές επιδόσεις (έναντι 16,3% στην Ε.Ε.), ενώ ακόμη και στους προνομιούχους, η επίδοση υπολείπεται σημαντικά (35% έναντι 59%).
Αυτό αναδεικνύει ένα βαθύ πρόβλημα ανισότητας στην πρόσβαση σε ποιοτική εκπαίδευση και την ανάγκη για ενισχυτικά προγράμματα.
Ενδιαφέρον για STEM, αλλά ελλείψεις σε κρίσιμους τομείς
Παρά τις γενικά χαμηλές επιδόσεις, η Ελλάδα προσελκύει μεγάλο αριθμό φοιτητών στις σπουδές STEM (Φυσικές Επιστήμες, Τεχνολογία, Μηχανική, Μαθηματικά). Το 2023, το 33,7% των φοιτητών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ήταν εγγεγραμμένοι σε προγράμματα STEM, ξεπερνώντας τον ευρωπαϊκό μέσο όρο του 26,9% και τον στόχο της Ε.
Προτεινόμενο Η UNESCO όρισε την 9η Φεβρουαρίου ως Παγκόσμια Ημέρα της Ελληνικής Γλώσσας
Ε. για το 2030 (32%). Η πλειονότητα αυτών των φοιτητών επιλέγει μηχανική, μεταποίηση και κατασκευές (62% έναντι 54,6% στην Ε.Ε.), καθώς και φυσικές επιστήμες, μαθηματικά και στατιστική.
Ωστόσο, παρά τον αυξημένο αριθμό φοιτητών STEM, εξακολουθούν να υπάρχουν ελλείψεις δεξιοτήτων στην αγορά εργασίας, ιδίως σε τομείς όπως η ανάπτυξη λογισμικού, η ανάλυση δεδομένων, η κυβερνοασφάλεια και η τεχνητή νοημοσύνη. Οι εγγραφές σε προγράμματα Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) παραμένουν χαμηλές, στο 12,1% (έναντι 20,3% στην Ε.). Η αντιμετώπιση αυτών των ελλείψεων θα μπορούσε να ενισχύσει την παραγωγικότητα και την καινοτομία, καθώς και την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση, σύμφωνα με την έκθεση.
Ε.
Αυτό που ανησυχεί ιδιαίτερα τους αναλυτές και τα πολιτικά κόμματα είναι η επιδείνωση των δεικτών παρά τις υποτιθέμενες μεταρρυθμίσεις. Όπως επισημαίνουν οι υπεύθυνοι ΚΤΕ Παιδείας του ΠΑΣΟΚ, Στέφανος Παραστατίδης και Σωκράτης Κάτσικας, οι μεταρρυθμίσεις της κυβέρνησης είναι «επιφανειακές, ασύνδετες και αντιφατικές», οδηγώντας σε ανισότητες και υποβάθμιση της εκπαίδευσης.
Η μακροχρόνια ανεργία, στην οποία η Ελλάδα κατατάσσεται ψηλά, συχνά συνδέεται με αυτές τις ελλείψεις δεξιοτήτων, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο. Η ανάπτυξη της οικονομίας απαιτεί ένα ισχυρότερο εκπαιδευτικό υπόβαθρο για να διατηρηθεί η δυναμική.
Προκλήσεις στην τριτοβάθμια και επαγγελματική εκπαίδευση
Οι καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση των σπουδών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι ένα σύνθετο και μακροχρόνιο φαινόμενο στην Ελλάδα. Οι κύριοι λόγοι περιλαμβάνουν την ανεπαρκή προετοιμασία σε σχολικό επίπεδο, την απουσία συνεκτικού επαγγελματικού προσανατολισμού στα σχολεία, το υπό συζήτηση σύστημα εισαγωγής στα πανεπιστήμια και την έλλειψη εκπαιδευτικής υποστήριξης, καθώς και την υποστελέχωση των ιδρυμάτων.
Αυτές οι ελλείψεις δημιουργούν ένα περιβάλλον όπου οι φοιτητές δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις και να ολοκληρώσουν εγκαίρως τις σπουδές τους.
Στην επαγγελματική εκπαίδευση, η κατάσταση είναι εξίσου προβληματική. Η απασχόληση των αποφοίτων στην Ελλάδα ανέρχεται σε 69,5%, σημαντικά χαμηλότερα από τον μέσο όρο της Ε.Ε. που είναι 80%. Ακόμη χειρότερα είναι τα πράγματα στην πρακτική άσκηση σε χώρο εργασίας, όπου η Ελλάδα καταγράφει μόλις 15% συμμετοχή, έναντι 65% στην Ε.
Ε. Αυτά τα στοιχεία υπογραμμίζουν την ανάγκη για ενίσχυση της σύνδεσης της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας και την παροχή πρακτικών εμπειριών στους νέους.
Ο δρόμος προς την αναβάθμιση της ελληνικής παιδείας
Τα ευρήματα της έκθεσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής καθιστούν επιτακτική την ανάγκη για ένα μακρόπνοο και συνεκτικό εθνικό σχέδιο για την παιδεία. Η στήριξη των εκπαιδευτικών, η αναβάθμιση των προγραμμάτων σπουδών και η ενίσχυση του επαγγελματικού προσανατολισμού είναι κρίσιμα βήματα.
Η υιοθέτηση πραγματικών μεταρρυθμίσεων που θα βελτιώσουν την ποιότητα της μάθησης και θα μειώσουν τις ανισότητες είναι απαραίτητη για να μπορέσει η Ελλάδα να ανακάμψει και να ευθυγραμμιστεί με τους ευρωπαϊκούς μέσους όρους, διασφαλίζοντας ένα καλύτερο μέλλον για τους νέους της.
