- Έντονες βροχοπτώσεις και άρρωστα πλατάνια προκάλεσαν εκτεταμένες καταστροφές στη Δυτική Ελλάδα.
- Το μεταχρωματικό έλκος νεκρώνει πλατάνια, τα οποία φράζουν ποτάμια και εντείνουν τις πλημμύρες.
- Η ασθένεια έχει εξαπλωθεί σε όλη την Ελλάδα, ακόμη και σε απομακρυσμένες περιοχές όπως η Ικαρία.
- Απαιτείται άμεση κοπή και αντικατάσταση των άρρωστων δέντρων με κατάλληλα είδη.
- Η αντιμετώπιση χρειάζεται οργανωμένη παρέμβαση, πόρους και ανθρώπινο δυναμικό.
Ο συνδυασμός έντονων βροχοπτώσεων και η χρόνια υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος οδήγησαν τις προηγούμενες μέρες σε εκτεταμένες καταστροφές στη Δυτική Ελλάδα, με εντονότερα πλημμυρικά φαινόμενα. Βασικό ρόλο σε αυτή την κατάσταση διαδραμάτισαν τα άρρωστα πλατάνια που έχουν προσβληθεί από το μεταχρωματικό έλκος, φράζοντας κοίτες ποταμών όπως στον Καλαμά στη Θεσπρωτία.
Η πρόσφατη έξαρση των πλημμυρικών φαινομένων στη Δυτική Ελλάδα δεν αποτελεί μεμονωμένο περιστατικό, αλλά συνδέεται άμεσα με τη συστηματική υποβάθμιση των παραποτάμιων οικοσυστημάτων και την εξάπλωση του μεταχρωματικού έλκους στα πλατάνια, ένα πρόβλημα που απασχολεί τη χώρα εδώ και χρόνια.
Οι αιτίες των καταστροφών και ο ρόλος των πλατάνων
Ο συνδυασμός πολύ έντονων βροχοπτώσεων, που έπληξαν την Ήπειρο και ευρύτερα τη Δυτική Ελλάδα τις προηγούμενες μέρες, με τη χρόνια υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος, οδήγησε σε εκτεταμένη εκρίζωση δέντρων. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την ενίσχυση των πλημμυρικών φαινομένων και σοβαρές ζημιές.
Ένα ιδιαίτερο πρόβλημα αναδείχθηκε με τα νεκρά πλατάνια που βρίσκονται στις όχθες ποταμών και ρεμάτων, τα οποία έχουν πληγεί από την ασθένεια του μεταχρωματικού έλκους. Χαρακτηριστική ήταν η εικόνα στη γέφυρα Ράγιου στον ποταμό Καλαμά στη Θεσπρωτία, όπου δεκάδες κορμοί απονεκρωμένων πλατάνων συσσωρεύτηκαν, φράζοντας την κοίτη και διογκώνοντας τις πλημμύρες στην ευρύτερη περιοχή.
Η Νικολέτα Σουλιώτη, ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων του ΕΛΓΟ «Δήμητρα», εξηγεί ότι πρόκειται για ένα επικίνδυνο φαινόμενο που δυστυχώς δεν παρατηρείται για πρώτη φορά. Καθώς τα πλατάνια αποτελούν το βασικό είδος της παραποτάμιας βλάστησης, όταν προσβάλλονται από τον μύκητα του μεταχρωματικού έλκους, μπορούν εύκολα να παρασυρθούν από τα ορμητικά νερά μετά από έντονη βροχόπτωση.
Οι μεγάλοι κορμοί τους, στη συνέχεια, προκαλούν ζημιές ή εμποδίζουν τη ροή του ποταμού, οδηγώντας σε πλημμύρες. Παράλληλα, η εκρίζωση των δέντρων επιτρέπει σε περισσότερα φερτά υλικά και λάσπη να κατέβουν από ποτάμια και χειμάρρους.
Αυτό που ανησυχεί ιδιαίτερα τους ειδικούς είναι η ταχύτητα εξάπλωσης του μεταχρωματικού έλκους, το οποίο έχει νεκρώσει χιλιάδες πλατάνια σε όλη τη χώρα, καθιστώντας τα ευάλωτα στις ακραίες καιρικές συνθήκες και διογκώνοντας τον κίνδυνο πλημμυρών. Η έλλειψη οργανωμένης αντιμετώπισης αυτού του φαινομένου δημιουργεί ένα μόνιμο περιβαλλοντικό και κοινωνικό πρόβλημα.
Προτεινόμενο Κακοκαιρία: Προβλήματα σε Ηλεία με πτώσεις δέντρων και πλημμυρικά φαινόμενα
Ιστορικά παραδείγματα και η εξάπλωση της ασθένειας
Η κ. Σουλιώτη επισημαίνει ότι ακόμη και η κατάρρευση της ιστορικής γέφυρας της Πλάκας στον ποταμό Άραχθο το 2015 διευκολύνθηκε από την πίεση που άσκησε στη βάση της ένας ξεριζωμένος κορμός πλατάνου. Αντίστοιχα, κατά τη διάρκεια της κακοκαιρίας «Ζορμπάς» τον Σεπτέμβριο του 2018 στην Εύβοια, πολλοί κορμοί δέντρων έπεσαν στη θάλασσα, δημιουργώντας σοβαρά εμπόδια στα σκάφη.
Η ασθένεια του μεταχρωματικού έλκους έχει νεκρώσει χιλιάδες πλατάνια σε μεγάλο μέρος της χώρας. Η Ήπειρος έχει πληγεί ιδιαίτερα, ενώ ο μύκητας έχει φτάσει πρόσφατα στην Πέλλα, ακόμη και στην Ικαρία, μεταφερόμενος από άνθρωπο, συνήθως μέσω εργαλείων όπως ένα πριόνι.
Η αναγκαιότητα της οργανωμένης παρέμβασης
Η έμπειρη δασοπόνος τονίζει ότι τα άρρωστα και νεκρά πλατάνια πρέπει να κόβονται, να καίγονται επί τόπου ή να απομακρύνονται με κατάλληλες προδιαγραφές. Αυτή η διαδικασία είναι απαραίτητη τόσο για να μη μεταφέρεται ο μύκητας παραπέρα όσο και για να μην ξεριζώνονται τα δέντρα σε περιόδους έντονων βροχοπτώσεων και καταιγίδων.
Ωστόσο, καθώς τα πλατάνια συγκρατούν το έδαφος και αντιστέκονται στη διάβρωση, είναι κρίσιμο να αντικαθίστανται μετά την κοπή τους. Είδη όπως η Ιτιά και η Λεύκα είναι κατάλληλα για την αναπλήρωσή τους. Η εμπειρία έχει δείξει πως απαιτείται οργανωμένη παρέμβαση, καθώς σε περιπτώσεις όπου αφέθηκε η φύση να αναπληρώσει το κενό, αναπτύχθηκαν ανεπιθύμητα χωροκατακτητικά είδη, όπως ο Αείλανθος.
Για αυτές τις απαραίτητες παρεμβάσεις, ωστόσο, απαιτούνται επαρκή μέσα, ανθρώπινο δυναμικό και κονδύλια.
Οι αντιδράσεις και τα επόμενα βήματα
Η σφοδρή κακοκαιρία που έπληξε τη Δυτική Ελλάδα και την Ήπειρο τις τελευταίες ημέρες, αναδεικνύει την επείγουσα ανάγκη για άμεση δράση. Οι τοπικές αρχές και οι αρμόδιοι φορείς καλούνται να κινητοποιηθούν για την εξασφάλιση των απαραίτητων πόρων και την εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου σχεδίου διαχείρισης των παραποτάμιων οικοσυστημάτων.
Η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και η πρόληψη μελλοντικών καταστροφών αποτελούν πλέον κορυφαία προτεραιότητα για την ασφάλεια των κατοίκων και την ανθεκτικότητα των υποδομών.
Προτάσεις για την προστασία από πλημμύρες και το μεταχρωματικό έλκος
- Τακτική κοπή και απομάκρυνση των άρρωστων ή νεκρών πλατάνων με κατάλληλες προδιαγραφές.
- Αντικατάσταση των κομμένων πλατάνων με κατάλληλα είδη όπως ιτιές και λεύκες για τη συγκράτηση του εδάφους.
- Αποφυγή μεταφοράς του μύκητα μέσω εργαλείων (πριόνια) μεταξύ περιοχών.
- Οργανωμένη διαχείριση και εξυγίανση των παραποτάμιων περιοχών για την πρόληψη πλημμυρών.
- Εξασφάλιση κονδυλίων και ανθρώπινου δυναμικού για τις απαραίτητες περιβαλλοντικές παρεμβάσεις.
