Η εισαγωγή του προσωπικού αριθμού και των νέων ψηφιακών ταυτοτήτων έχει προκαλέσει ένα κύμα αντιδράσεων σε διάφορες κοινωνικές ομάδες στην Ελλάδα. Με 500 εξώδικα να έχουν ήδη κατατεθεί στην Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα και χιλιάδες διαδικτυακούς εξορκισμούς, η συζήτηση για τους «κινδύνους του ψηφιακού μετασχηματισμού» βρίσκεται στο επίκεντρο, αναδεικνύοντας βαθύτερες ανησυχίες για την επιτήρηση και τον έλεγχο.
Οι Πρωταγωνιστές των Αντιδράσεων και το Ιστορικό Πλαίσιο
Την 1η Νοεμβρίου, κληρικοί και λαϊκοί συγκεντρώθηκαν στην αίθουσα ΟΤΕ Academy στο Μαρούσι, παρακολουθώντας ομιλίες για τους «κινδύνους και τις προκλήσεις του ψηφιακού μετασχηματισμού». Η εκδήλωση, που διοργανώθηκε από τη νεοσύστατη κίνηση «Εξοδος» και την «Εστία Πατερικών Μελετών», στρέφεται ενάντια στον προσωπικό αριθμό και τις νέες ταυτότητες, θεωρώντας τα εργαλεία επιτήρησης και ελέγχου.
Η «Εστία Πατερικών Μελετών» είχε ήδη προσφύγει στο Συμβούλιο της Επικρατείας το 2018 κατά των τότε νέων αστυνομικών ταυτοτήτων, ισχυριζόμενη ότι το RFID chip θα επέτρεπε τον γεωεντοπισμό, ένας ισχυρισμός που έχει πολλάκις διαψευστεί.
Αυτή η κινητοποίηση δεν είναι ένα μεμονωμένο περιστατικό. Παρατηρούμε ότι ιστορικά, στον θρησκευτικό χώρο, υπήρχαν πάντα ομάδες που εκφράζονταν κατά πολλών νεωτερικών στοιχείων, με τις αντιστάσεις στο νέο να αποτελούν ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο. Από την αντίδραση στο αυτοκίνητο πριν από δεκαετίες μέχρι τις σημερινές αντιδράσεις για την ψηφιακή ταυτοποίηση, η αμφισβήτηση της τεχνολογικής προόδου, όταν αυτή εκλαμβάνεται ως απειλή για την παράδοση ή την ελευθερία, είναι ένα φαινόμενο που επανέρχεται.
Η κίνηση «Εξοδος», συγκροτηθείσα στα τέλη Αυγούστου, υποστηρίζει ότι ο προσωπικός αριθμός και οι νέες ταυτότητες θα οδηγήσουν στην «αλλοίωση της βιοθεωρίας και της ανθρωπολογίας μας». Στην ιδρυτική της διακήρυξη, η οποία είναι αναρτημένη στην ιστοσελίδα τους σε πολυτονικό σύστημα, αναφέρονται στην «Αποκάλυψη» του ευαγγελιστή Ιωάννη και στον Αγιο Παΐσιο, τονίζοντας ότι το ζήτημα δεν είναι τεχνικό, αλλά αφορά την ταυτότητα και την παράδοση.
Δεδομένα και Βασικά Σημεία των Αντιδράσεων
Η χρονική συγκυρία των αντιδράσεων δεν είναι τυχαία. Στις 5 Νοεμβρίου έληξε η προθεσμία για την επιλογή των δύο από τα τρία αλφαριθμητικά στοιχεία του προσωπικού αριθμού, με την αυτόματη έκδοση να έχει ξεκινήσει για όσους δεν είχαν προβεί σε ενέργειες.
Το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης έχει διευκρινίσει ότι στόχος είναι η σταδιακή μετάβαση σε ένα ενιαίο σύστημα ταυτοποίησης για τις συναλλαγές με το Δημόσιο και η βελτίωση της εξυπηρέτησης των πολιτών. Ένας προσωπικός αριθμός έχει ήδη αποδοθεί αυτόματα σε εκατομμύρια πολίτες.
Παράλληλα, δικηγόροι και οργανώσεις προτρέπουν τους πολίτες να στείλουν εξώδικα, ως «πράξη καταγραφής και πύκνωσης της αντίδρασής τους». Η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα έχει λάβει μέχρι στιγμής 500 εξώδικα, πολλά εκ των οποίων υπογράφονται από πολυπληθείς ομάδες, καθώς μία από τις διαδικτυακές προτροπές είναι η συνυπογραφή για επιμερισμό των εξόδων.
Ωστόσο, η Αρχή διευκρινίζει ότι δεν είναι υπεύθυνη επεξεργασίας δεδομένων για τον προσωπικό αριθμό, ενώ το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης έχει τονίσει ότι η διαδικασία συνεχίζεται κανονικά και ανεπηρέαστα.
Στη διοικούσα επιτροπή της «Εξόδου» συμμετέχουν και τρία πρώην στελέχη του κόμματος Νίκη, όπως ο τέως αντιπρόεδρος του Αρείου Πάγου Γεώργιος Αποστολάκης. Στο φάσμα των «αρνητών» εντάσσονται επίσης πολιτικοί όπως ο Κυριάκος Βελόπουλος της Ελληνικής Λύσης και ο Δημήτρης Νατσιός της Νίκης, ο οποίος πραγματοποιεί ομιλίες υποστηρίζοντας ότι ο προσωπικός αριθμός θα καταντήσει «μέσο αριθμοποίησης του προσώπου μας».
Προτεινόμενο «Πράσινα» Αποτελέσματα στις Ακαδημίες Βόλεϊ του Παναθηναϊκού
Ακόμη, ο καθηγητής Φαρμακολογίας Δημήτρης Κούβελας και ο πρώην υφυπουργός Νίκος Μαυραγάνης έχουν εκφράσει τις ανησυχίες τους, προτρέποντας τους πολίτες να απορρίψουν τον αριθμό.
Ο Κοινωνικός και Ψυχολογικός Αντίκτυπος
Η προσφυγή σε αυτού του τύπου τις θεωρίες συνωμοσίας, όπως εξηγεί ο ψυχίατρος – ψυχαναλυτής Στέλιος Στυλιανίδης, μπορεί να λειτουργεί ως «στοιχείο παρηγοριάς» απέναντι στον φόβο και την άγνοια για έναν κόσμο που δεν ελέγχουμε. Σε μια εποχή όπου η αίσθηση της ανασφάλειας και ο θρυμματισμός της εμπιστοσύνης απέναντι στους θεσμούς είναι έντονα, οι άνθρωποι αναζητούν υπεραπλουστευμένες εξηγήσεις και έναν τρόπο να συγκροτήσουν, έστω και προσωρινά, μια ταυτότητα που τους επιτρέπει να επιβιώσουν ψυχικά.
Η Ιερά Σύνοδος, πάντως, έχει τοποθετηθεί ξεκάθαρα, επισημαίνοντας τον περασμένο Ιούνιο ότι «δεν μπορεί να εγερθεί ούτε επιφύλαξη θεολογικής φύσεως ούτε ισχυρισμός αντισυνταγματικού περιορισμού των ατομικών ελευθεριών». Αντιστοίχως, ο μητροπολίτης Φλωρίνης, Πρεσπών και Εορδαίας Ειρηναίος έχει δηλώσει ότι πρόκειται για διευκόλυνση των σχέσεων πολίτη-πολιτείας, τονίζοντας ότι «δεν υπάρχει πρόβλημα πίστεως και μείωσης ελευθερίας».
Αυτή η στάση δείχνει ότι δεν υπάρχει μια ενιαία γραμμή στον θρησκευτικό χώρο, με μεμονωμένους ιερείς και ομάδες να διατηρούν διαφορετικές απόψεις.
Στην εμπειρία μας, τέτοιου είδους κινήματα, αν και στρέφονται ενάντια στην τεχνολογία, συχνά την αξιοποιούν για τη διάδοση των απόψεών τους, δημιουργώντας μια ενδιαφέρουσα αντίφαση. Ο καθηγητής Κοινωνιολογίας της Επικοινωνίας Βασίλης Βαμβακάς επισημαίνει ότι, εφόσον μεγάλοι πολιτικοί φορείς ή η κεντρική Εκκλησία δεν έχουν ασπαστεί τις αντιδράσεις, αυτές παραμένουν σε ένα περιορισμένο κοινό.
Για αυτές τις κοινωνικές ομάδες, μια γραφειοκρατική διαδικασία ανάγεται σε κρίσιμο ζήτημα ταυτότητας, αναβιώνοντας τη διαχρονική θεωρία συνωμοσίας περί «νέας τάξης πραγμάτων» και τεχνολογίας που συνωμοτούν κατά της θρησκευτικότητας.
Προβλέψεις και Επόμενα Βήματα
Η συζήτηση γύρω από τον προσωπικό αριθμό και τις νέες ταυτότητες αναμένεται να συνεχιστεί, καθώς οι νέες ταυτότητες εκδίδονται σταδιακά. Ενώ η «Εστία Πατερικών Μελετών» σε πρόσφατο φυλλάδιό της αναφέρει ότι δεν μπορεί να αποφανθεί αν ο προσωπικός αριθμός είναι «κολάσιμος», τον θεωρεί «ιδιαιτέρως επικίνδυνο» καθώς «οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στο σφράγισμα».
Αυτή η ρητορική υπογραμμίζει το βαθύ χάσμα μεταξύ της επίσημης κρατικής πολιτικής και των ανησυχιών ενός τμήματος της κοινωνίας.
Η εκτίμησή μας είναι ότι, παρά τις έντονες αντιδράσεις και τα εξώδικα, η διαδικασία του ψηφιακού μετασχηματισμού και η υιοθέτηση του προσωπικού αριθμού θα προχωρήσει, καθώς αποτελεί κεντρικό πυλώνα της ψηφιακής στρατηγικής της χώρας. Ωστόσο, η συνεχής ανάδειξη των ανησυχιών αυτών των ομάδων υπογραμμίζει την ανάγκη για διαρκή ενημέρωση και διαφάνεια από την πλευρά της πολιτείας, ώστε να αμβλυνθούν οι φόβοι και να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών στις νέες τεχνολογίες και τους θεσμούς.
