Μια υπόθεση αρχαιοκαπηλίας στις Σέρρες αναζωπυρώνει τη διαμάχη σχετικά με τη διακοπή της μισθοδοσίας κληρικών που έχουν καταδικαστεί για σοβαρά αδικήματα. Η εφαρμογή του νόμου 4957/2022, ο οποίος προβλέπει περικοπή αποδοχών και οριστική διακοπή σε περίπτωση αμετάκλητης καταδίκης, έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις από εκκλησιαστικούς κύκλους.
Η αλλαγή του νομικού πλαισίου για τη μισθοδοσία κληρικών
Η συζήτηση για τη μισθοδοσία κληρικών που έχουν καταδικαστεί για σοβαρά αδικήματα επανέρχεται στο προσκήνιο, με αφορμή μια υπόθεση αρχαιοκαπηλίας στις Σέρρες. Το ζήτημα αυτό, που συνδέει έναν μητροπολίτη με την κλοπή εκκλησιαστικών κειμηλίων και το αυτοδιοίκητο της Εκκλησίας με τους νόμους του κράτους, έχει οδηγήσει σε έναν χορό επιστολών μεταξύ της Ιεράς Συνόδου, του Μεγάρου Μαξίμου και του Υπουργείου Παιδείας.
Αυτή η εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια της δημοσίευσης του νόμου 4957/2022, γνωστού ως «Νέοι Ορίζοντες στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά ιδρύματα», στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 21 Ιουλίου 2022. Το άρθρο 347 του νόμου αυτού επέφερε μια πολύ σημαντική μεταβολή στις ισχύουσες διατάξεις για τη μισθοδοσία κληρικών που πληρώνονται από το Δημόσιο και εις βάρος τους ασκείται ποινική δίωξη για κακούργημα ή συγκεκριμένα πλημμελήματα.
Ο νόμος αυτός, που αφορά και τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, αποσκοπούσε στην ενίσχυση της ποιότητας και της λειτουργικότητας των ΑΕΙ.
Πριν από τον νόμο 4957 του 2022, σε περίπτωση άσκησης ποινικής δίωξης εναντίον κληρικού για κακούργημα, η μισθοδοσία του συνεχιζόταν κανονικά μέχρι την τελεσίδικη απόφαση. Μόνο αν τα εκκλησιαστικά δικαστήρια αποφάσιζαν καθαίρεση, τότε διακοπτόταν η μισθοδοσία.
Η εικόνα αυτή, όπου το κράτος συνέχιζε να πληρώνει ακόμα και σε περιπτώσεις βαρύτατων αδικημάτων, θεωρήθηκε από στελέχη του Υπουργείου Παιδείας ότι προκαλούσε το κοινό αίσθημα και αποτέλεσε την κινητήρια δύναμη για την αλλαγή του νόμου.
Η υπόθεση αρχαιοκαπηλίας στις Σέρρες και οι αντιδράσεις
Με τη νέα ρύθμιση, ορίστηκε ότι από τη στιγμή που ασκείται ποινική δίωξη για κακούργημα ή για συγκεκριμένα πλημμελήματα, περικόπτεται το 50% των αποδοχών του κατηγορουμένου. Εάν ο κληρικός αθωωθεί, του χορηγούνται οι αποδοχές που στερήθηκε, με έντοκη καταβολή.
Αν όμως καταδικαστεί αμετάκλητα, τότε η μισθοδοσία του διακόπτεται ολοκληρωτικά.
Τον Οκτώβριο του 2021, πριν την ψήφιση του νόμου, ο μητροπολίτης Ζιχνών και Νευροκοπίου Ιερόθεος και ο πρωτοσύγκελλός του καταδικάστηκαν για «υπεξαίρεση μνημείων ιδιαίτερα μεγάλης αξίας». Πρόκειται για εκκλησιαστικά κειμήλια, όπως σταυρός ευλογίας, δίσκος προσκομιδής και αρτοφόριο, που χρονολογούνται πριν από το 1830 και είχαν απομακρυνθεί από την εκκλησία του Τιμίου Σταυρού στην Αγγίστα Σερρών με πρόφαση τη συντήρηση, αλλά δεν επιστράφηκαν ποτέ.
Ο μητροπολίτης καταδικάστηκε ως ηθικός αυτουργός και ο πρωτοσύγκελλος ως φυσικός, με την ποινή του μητροπολίτη να μειώνεται σε 30 μήνες φυλάκιση με αναστολή, απόφαση που επικυρώθηκε από τον Άρειο Πάγο.
Η αμετάκλητη απόφαση του ανωτάτου δικαστηρίου ενεργοποίησε τον νόμο 4957/2022, ο οποίος προβλέπει τη διακοπή της μισθοδοσίας και την έκδοση διαπιστωτικής πράξης κένωσης της οργανικής θέσης για τους κληρικούς που καταδικάζονται. Ωστόσο, η Διεύθυνση Θρησκευτικής Διοίκησης του Υπουργείου Παιδείας ζήτησε από τον ίδιο τον μητροπολίτη Ζιχνών να εφαρμόσει τις διατάξεις, δηλαδή να διακόψει τη μισθοδοσία του και να εκδώσει πράξη κένωσης της θέσης του.
Προτεινόμενο Κυκλώματα εκμετάλλευσης ηλικιωμένων: Οι γονείς μου ήταν όμηροι στο σπίτι τους
Αυτό το αίτημα θεωρήθηκε από εκκλησιαστική πηγή ως παρέμβαση στο αυτοδιοίκητο της Εκκλησίας και προκάλεσε άμεσες αντιδράσεις.
Οι επιπτώσεις και η διευκρίνιση του Υπουργείου Παιδείας
Αντιδράσεις από την πλευρά εκκλησιαστικών κύκλων εκδηλώθηκαν αμέσως μετά την ψήφιση του νόμου. Κωδικοποιήθηκαν στο επιχείρημα ότι η συμπερίληψη της διασποράς ψευδών ειδήσεων και της συκοφαντικής δυσφήμησης στα αδικήματα που τιμωρούνται με περικοπή μισθού, έγινε για να φιμωθούν οι φωνές που στρέφονταν κατά του εμβολιασμού για τον κορωνοϊό ή εναντίον της ισχύος του προσωπικού αριθμού.
Ωστόσο, πηγές του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων αναφέρουν ότι οι ανησυχίες για προσπάθεια φίμωσης δεν επιβεβαιώθηκαν, καθώς η μεγάλη πλειοψηφία των διώξεων αφορά αδικήματα σεξουαλικής φύσεως και οικονομικές ατασθαλίες.
Νομικοί κύκλοι επισημαίνουν ότι η αρχική πρόβλεψη του νόμου για έκδοση διαπιστωτικής πράξης κένωσης της οργανικής θέσης ενός εν ενεργεία μητροπολίτη εγείρει ζητήματα αυτοδιοίκητου. Η Ιερά Σύνοδος, μέσω επιτροπής αποτελούμενης από τους μητροπολίτες Πειραιώς, Σύρου και Καλαμαριάς, έχει ήδη επικοινωνήσει με την κυβέρνηση για το θέμα, θέτοντας ουσιαστικά ζήτημα κατάργησης του εν λόγω νόμου.
Άλλες φωνές εντός της Ιεραρχίας τηρούν πιο ήπια στάση, προτείνοντας την κατάργηση της πρόβλεψης για στέρηση του 50% των αποδοχών μέχρι να τελεσιδικήσει η απόφαση, ώστε η στέρηση αποδοχών να εφαρμόζεται μόνο μετά την αμετάκλητη καταδίκη.
Μετά τις αντιδράσεις, η Διεύθυνση Θρησκευτικής Διοίκησης επανήλθε στις αρχές Οκτωβρίου με νέο έγγραφο προς τη Μητρόπολη Ζιχνών, κοινοποιούμενο και στη Διαρκή Ιερά Σύνοδο. Το έγγραφο διευκρινίζει ότι η οριστική απομάκρυνση μητροπολίτη μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο κατόπιν απόφασης της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου.
Επίσης, όταν η παράγραφος 16 του άρθρου 347 του ν. 4957/2022 αφορά εν ενεργεία μητροπολίτη, τότε διακόπτεται οριστικά η μισθοδοσία του από το ελληνικό Δημόσιο, αλλά «η μισθοδοσία του μπορεί να καλύπτεται από πόρους της Μητρόπολης και δεν τίθεται ζήτημα κένωσης της θέσης του, άρα δεν εκδίδεται διαπιστωτική πράξη της οργανικής του θέσης».
Το μέλλον της μισθοδοσίας και του αυτοδιοίκητου της Εκκλησίας
Η διευκρίνιση του Υπουργείου Παιδείας προσπαθεί να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ της κρατικής νομοθεσίας και του αυτοδιοίκητου της Εκκλησίας, διαχωρίζοντας τη μισθοδοσία από την εκκλησιαστική θέση. Η διακοπή της κρατικής μισθοδοσίας για τους αμετάκλητα καταδικασμένους κληρικούς παραμένει σε ισχύ, αλλά η δυνατότητα κάλυψης των αποδοχών από τους πόρους της Μητρόπολης και η μη έκδοση πράξης κένωσης της θέσης του μητροπολίτη, δείχνει μια προσπάθεια διατήρησης της ισορροπίας.
Η εξέλιξη αυτή αναμένεται να επηρεάσει τον τρόπο διαχείρισης παρόμοιων υποθέσεων στο μέλλον, καθώς το κράτος επιδιώκει τη διαφάνεια και την τήρηση της νομιμότητας, ενώ η Εκκλησία προστατεύει το αυτοδιοίκητό της και την εσωτερική της τάξη.
